Lofzang op het varken

Tegenwoordig wordt regelmatig op hoge toon een ban op het varken geëist. Ik hoef u niet te vertellen uit welke hoek de agressief aanmatigende wind waait. Sommige lieden rusten kennelijk niet voor het varken in al zijn hoedanigheden definitief uit de Westerse samenleving is verwijderd. Ik merk dat ik me steeds vaker opwind over dit soort berichten, die tegenwoordig schering en inslag zijn. Of ik dat nou wil of niet. Want laten we wel wezen, varkens zijn mooie, innemende dieren. Iedereen die wel eens een varken van dichtbij heeft bewonderd zal dat beamen. Met hun dikke lijf, korte poten, grote snuffelneus en lange flaporen, die meestal wat storend voor hun kleine ogen bungelen, zien ze er op het eerste gezicht misschien een beetje aandoenlijk uit. Maar laat u daardoor niet op het verkeerde been zetten, want we hebben hier te maken met een opmerkelijk slim zoogdier.

Varkens stammen af van wilde zwijnen. In de verre prehistorie werden ze reeds door de mens gedomesticeerd. Dit gebeurde hoofdzakelijk vanwege de vleesconsumptie. Het vlees van varkens is namelijk niet alleen erg lekker en gezond, maar bovendien in vergelijking tot veel andere vleessoorten kwalitatief hoogstaand. Tevens bevat een varkenslijf naar verhouding veel eetbare inhoud. Varkens werden echter ook vaak als huisdier gehouden. Een speelmaatje voor de familie, zoals wij honden of katten in ons gezin opnemen. Tegenwoordig zie je dat nog in Zuidoost-Aziatische landen. Daar is het in sommige streken heel gewoon om een huisvarken te bezitten, dat de hele dag rond de woning scharrelt. Wist u dat varkens zich beter laten trainen dan honden?

In Europa is het varken al duizenden jaren een vast onderdeel van het boerenbedrijf. Ze waren al die tijd een belangrijke bron van hoogwaardige eiwitten. Daarnaast deden ze dienst als hulp bij het omploegen van akkers, waren ze belangrijk voor de bemesting van schrale landbouwgronden en dienden ze als opruimer van het voedselafval van de mens. Eigenlijk vraten varkens alle eetbare resten van het boerenbedrijf op. Zodoende droegen zij bij aan hygiënische leefomstandigheden in en om de woning van de mens.

Als geboren Brabander weet ik dat de heraldiek van deze streek van oudsher is verbonden met het gebruik van het varken als icoon. Dit geldt ook voor de rest van provinciaal Nederland (voorbeelden te over) en kan worden teruggevoerd op eeuwenoude Keltische, Germaanse en Romeinse tradities. Ook van de Batavieren is bekend dat zij varkens hielden naast ander vee. In de vroege Europese beschaving werd het varken beschouwd als een heilig dier, waaraan allerlei gunstige eigenschappen werden toegedicht, zoals voorspoed, rijkdom, macht en doorzettingsvermogen.

Varkens vormen een prominent onderdeel van de Westerse cultuur. Ze zijn bijvoorbeeld ruim vertegenwoordigd in beroemde Britse literatuur, onder andere van George Orwell, Roald Dahl en P. G. Wodehouse. Het varken is bezongen door beroemde popbands als The Beatles, Procol Harum en Pink Floyd. En laten we Miss Piggy niet vergeten, uit The Muppet Show. Maar al veel eerder, in de jaren '30 van de vorige eeuw, schitterden Three Little Pigs in de gelijknamige film van Walt Disney. In de Westerse filmindustrie is het varken altijd erg populair geweest. En dan heb ik het nog niet eens over Piglet (Knorretje) gehad, het wereldberoemde vriendje van Winnie the Pooh, of over de cartoons van Porky Pig. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Het is onbegonnen werk om alles te noemen.

Desondanks komen varkens de laatste jaren steeds vaker ongunstig in het nieuws. Niet in de laatste plaats omdat gelovige islamitische Europeanen, om rationeel gezien volstrekt irrelevante redenen, enorm de schurft hebben aan deze prachtige schrandere beesten. Wellicht komt het omdat veel van hen het varken als een concurrent zien op intellectueel gebied. Het zou niet de eerste keer zijn dat afgunst tot blinde haat leidt in die kringen. Praktiserende moslims stellen zich in het algemeen nogal principieel op en eisen op hoge toon respect van andersdenkenden voor de eigen islamitische symbolen, gebruiken en rituelen, hoe onbenullig die in onze ogen ook mogen zijn. Dikwijls worden zij tot dit halsstarrige gedrag aangemoedigd door progressieve islamofielen, die een hekel hebben aan alles wat met hun eigen afkomst en cultuur te maken heeft.

Het wordt hoog tijd dat Westerlingen eens wat vaker op de bres springen voor de eigen symbolen en gebruiken. Laat onze islamitische medelanders daar ook maar eens wat nederig respect voor opbrengen. En één van de symbolen die aan het fundament staan van de Europese beschaving is het gedomesticeerde zwijn. Dat behoort onlosmakelijk tot het culturele erfgoed van de door ons gekoesterde samenleving. Mensen uit varkensvijandige culturen, waarvan de familie één, twee of drie generaties geleden in ons land is komen wonen, moeten daar met hun handen van afblijven. Zulks uit beleefdheid en eerbied voor de wortels van de Westerse maatschappij, waarvoor hun bloedverwanten enkele decennia geleden hebben gekozen. Historisch besef, daar draait het om. Respect moet van twee kanten komen. En zo niet, dan gaan ze maar terug naar hun land van herkomst, om daar in de eigen traditie lekker tekeer te gaan tegen varkens en andere onwelgevallige dieren. Als het verlangen naar dergelijke trivialiteiten zo ontzettend belangrijk is dat men niet rust voor ook in het gastland de met de oorspronkelijke cultuur verbonden iconen uit het maatschappelijk leven zijn verdreven, dan heeft men geen plaats in het land dat hen jaren geleden met open armen ontving.

Dit voorjaar stuitte ik tijdens een wandeling in de Ardennen bij een gehucht ten zuiden van Spa vol verbazing op een weiland waarin varkens graasden. Dat is iets wat men tegenwoordig niet gauw zal tegenkomen in West-Europa. In vroeger tijden was dit echter heel normaal. Helaas leven de meeste varkens nu een aan het oog onttrokken bestaan. Ik bedacht me wat het toch mooi zou zijn als varkens ook in Nederland weer eens wat vaker in de wei zouden worden losgelaten. Dan kunnen fietsers en wandelaars tijdens hun aangename verpozen in de buitenlucht behalve van koeien, schapen en paarden, voortaan eveneens van deze wroetende snuffelaars genieten.

Door de eeuwen heen is de Westerse beschaving voor het grootste deel opgebouwd met de hoofden en handen van mensen, die werden gevoed met varkensvlees. Men zou kunnen betogen dat onze cultuur van vrijheid en gelijkheid is gebaseerd op het voedzame vlees van varkens.

Offeren we het varken op, dan dragen we daarmee een eeuwenoud zinnebeeld van de Westerse cultuur ten grave. Daarom geeft het geen pas dat een commissaris van de Koningin van Brabant het afbeelden van een oud maar essentieel logo van een everzwijn verbood bij de herdenking van 900 jaar hertogdom Brabant, zoals in 2006 gebeurde. Het geeft geen pas dat op een schoolkamp aan studenten van het ROC Amsterdam, zelfs aan de niet-moslims onder hen, alleen halal vlees werd voorgeschoteld, hetgeen in 2007 geschiedde. En het geeft geen pas dat een van oorsprong Europese bank als Fortis in 2008 het spaarvarken in de ban deed. Zo maar een kleine greep uit de reeks varkensonterende maatregelen die de afgelopen jaren in Nederland werden genomen. (Meer schrijnende voorbeelden kon u al eerder hier vinden.)

Dit alles getuigt van een groot gebrek aan historisch bewustzijn. Realiseert u zich dát wel, als u de volgende keer uw schouders ophaalt over weer een volgende stap op weg naar de algehele verwijdering van het varken uit de Westerse samenleving. Het gaat sluipenderwijs. Tot er op zeker moment geen varken meer te bekennen is, tot het subtiel is weg gemarginaliseerd uit onze maatschappij.

Laat het niet zover komen en wees u bewust van onze culturele wortels. Geef tegengas! Het mooie, nuttige, slimme en bovenal lekkere varken verdient onze achting en bescherming. Want als u niet voor het behoud van het varken wilt strijden, dan geeft u daarmee eigenlijk aan dat de Westerse cultuur u gestolen kan worden.

Percolator, voor al uw sterke koffie

Dit artikel verscheen eerder in Het Nieuwe Journaal.

(© RL, juni 2009)